Το ανοξείδωτο ατσάλι (ή ανοξείδωτος χάλυβας ή inox ή stainless steel) υπάρχει καθημερινά σε πολλά προϊόντα: δοχεία, μαχαίρια, κατσαρόλες, σουγιάδες, παγούρια, βίδες, εργαλεία, έπιπλα, διακοσμητικά αντικείμενα και πολλά άλλα. Η μεγάλη του αντίσταση στη διάβρωση (δεν σκουριάζει εύκολα), το χαμηλό κόστος συντήρησης και η συνεχής μείωση του κόστους παραγωγής το κάνουν αναντικατάσταστο σε πολλές εφαρμογές.
Το ανοξείδωτο ατσάλι είναι ένα κράμα σιδήρου (Fe), άνθρακα (C) και χρωμίου (Cr) όπου το χρώμιο έχει ελάχιστη περιεκτικότητα 10,5% κατά βάρος (κ.β.). Οι διαφορετικές αναλογίες των 3 αυτών συστατικών, μαζί και με άλλες προσμείξεις που μπορούν να προστεθούν (π.χ. νικέλιο (Ni), μαγγάνιο (Mn), βανάδιο (V), κ.α.) δημιουργούν τους διάφορους τύπους ανοξείδωτου ατσαλιού που έχουν διαφορετικές ιδιότητες μεταξύ τους.
Τα πιο συνηθισμένα κράματα ανοξείδωτου ατσαλιού είναι το 18/8 και το 18/10 που και τα δύο αναφέρονται ως Stainless Steel 304. Το 18/10 είναι ακόμα περισσότερο ανθεκτικό σε διαβρωτικά περιβάλλοντα (αλάτι, οξέα κ.λπ) από το 18/8 γιατί περιέχει 2% περισσότερο νικέλιο.
Η Wikipedia έχει ένα πολύ αναλυτικό λήμμα σχετικά με το ανοξείδωτο ατσάλι, που όμως ξεφεύγει από τους σκοπούς αυτού του άρθρου. Αυτό που ενδιαφέρει περισσότερο εδώ είναι τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του ανοξείδωτου ατσαλιού στα είδη εκδρομών και ταξιδιού (συνήθως σκεύη μαγειρικής και παγούρια), πως μπορείτε να ξεχωρίσετε το ανοξείδωτο από το αλουμίνιο και πως να το καθαρίσετε και το συντηρήσετε.
1. Πλεονεκτήματα - Μειονεκτήματα ανοξείδωτου ατσαλιού
Οι εκδρομές στο βουνό και τη θάλασσα και όλες οι σχετικές δραστηριότητες όπως η ορειβασία, η πεζοπορία, η ποδηλασία, το καγιάκ, το ψάρεμα κ.λπ. εκθέτουν τον εξοπλισμό σας συνεχώς σε μικρές ή μεγάλες φθορές. Ειδικά στην περίπτωση μεταλλικού εξοπλισμού (κατσαρόλες, μπρίκια, παγούρια, μαχαίρια, εργαλεία, σουγιάδες κ.λπ.), το νερό και το αλάτι είναι οι 2 μεγάλοι εχθροί που οξειδώνουν το μέταλλο (δημιουργία σκουριάς) και το χαλάνε. Η χρήση ανοξείδωτου εξοπλισμού παρουσιάζει μερικά πλεονεκτήματα που μειώνουν αυτές τις φθορές, έχει όμως και μερικά μειονεκτήματα. Τα βασικότερα πλεονεκτήματα είναι:
- Το ανοξείδωτο ατσάλι είναι πολύ σκληρό υλικό που δεν γρατζουνιέται εύκολα σε σχέση με το αλουμίνιο ή το πλαστικό.
- Δεν οξειδώνεται (εκτός αν εκτεθεί σε ακραίες συνθήκες θερμοκρασίας, οξυγόνου και άλλων παραγόντων).
- Δεν επηρεάζεται από όξινα φαγητά και χυμούς φρούτων σε αντίθεση με το αλουμίνιο. Επομένως, ένα ανοξείδωτο παγούρι είναι πιο υγιεινό από ένα παγούρι αλουμινίου.
Το ανοξείδωτο ατσάλι έχει όμως και τα παρακάτω μειονεκτήματα:
- Έχει υψηλότερο κόστος αγοράς από άλλα υλικά (αλουμίνιο, πλαστικό) το οποίο όμως τελικά αντισταθμίζεται από τη μεγαλύτερη διάρκεια ζωής του.
- Είναι πιο βαρύ και επομένως ακατάλληλο όταν ο εξοπλισμός στο σακίδιο πρέπει αυστηρά να μειωθεί γραμμάριο-γραμμάριο.
- Δεν διαχέει τόσο ομοιόμορφα τη θερμότητα όπως το αλουμίνιο (διαβάστε και το σχετικό άρθρο της ΕΛΒΑΛ για την θερμική αγωγιμότητα του αλουμινίου). Στα ανοξείδωτα σκεύη μαγειρικής, αν η φλόγα είναι πιο έντονη από όσο χρειάζεται, το φαγητό μπορεί να καεί πιο εύκολα γιατί δημιουργούνται θερμές περιοχές (hot spots).
2. Είναι αλουμίνιο ή ανοξείδωτο ατσάλι;
Πώς μπορείτε να ξεχωρίσετε αν κάποιο αντικείμενο είναι από ανοξείδωτο ατσάλι ή αλουμίνιο; Σύμφωνα με τους παρακάτω εμπειρικούς κανόνες μπορείτε να αποκλείσετε τη μία ή την άλλη περίπτωση και να φτάσετε σε ένα όσο το δυνατόν πιο ασφαλές συμπέρασμα:
- Ακουμπήστε ένα μαγνήτη πάνω στην επιφάνεια του μετάλλου. Αν υπάρχει έλξη, τότε το αντικείμενο σίγουρα δεν είναι αλουμίνιο και μάλλον είναι ατσάλι ή ανοξείδωτο ατσάλι. Αν δεν υπάρχει έλξη, δεν μπορείτε να γνωρίζετε σίγουρα από τι υλικό είναι το αντικείμενο. Αυτό συμβαίνει γιατί κάποια ανοξείδωτα ατσάλια είναι μαγνητικά και κάποια όχι, σίγουρα όμως το αλουμίνιο δεν είναι.
- Ελέγξτε προσεκτικά το αντικείμενο για ίχνη σκουριάς. Το αλουμίνιο δεν σκουριάζει, αλλά το ατσάλι ή ακόμα και το ανοξείδωτο ατσάλι μπορεί να παρουσιάσει ίχνη σκουριάς αν εκτεθεί σε ακραίες συνθήκες. Επομένως, αν υπάρχει σκουριά τότε το αντικείμενο είναι από ατσάλι (πιο πιθανό) ή ανοξείδωτο ατσάλι (λιγότερο πιθανό).
- Το αλουμίνιο είναι λίγο πιο ζεστό στην αφή από το ανοξείδωτο ατσάλι.
- Το ανοξείδωτο ατσάλι που έχει νικέλιο (π.χ. το 18/8 ή το 18/10) είναι μερικές φορές μαγνητικό. Συνήθως όσο πιο πολύ νικέλιο υπάρχει στο κράμα τόσο λιγότερο μαγνητικό είναι το ανοξείδωτο ατσάλι.
- Γενικά, τα ανοξείδωτα ατσάλια τύπου 420 και 440 είναι μαγνητικά, ενώ τα 304 και 316 δεν είναι.
Σετ Μαγειρέματος 2 Ατόμων από Ανοξείδωτο Ατσάλι | www.lightgear.gr
Πιθανόν κάποιοι από τους φίλους ή τις φίλες σας να ενδιαφέρονται για αυτό το άρθρο. Πατήστε Share για να τους ενημερώσετε.
3. Καθαρισμός - Συντήρηση ανοξείδωτου ατσαλιού
Πολύ πιθανόν να έχετε δει ίχνη σκουριάς στη λάμα του μαχαιριού σας, στις βίδες που στερεώνουν το χερούλι πάνω στο μπρίκι, στο πολυεργαλείο σας, στον πάτο μιας κατσαρόλας ή σε ένα τηγάνι. Παρόλο που το υλικό μπορεί να είναι από ανοξείδωτο ατσάλι, αν εκτεθεί σε έντονα διαβρωτικές συνθήκες και δε συντηρηθεί σωστά, μπορεί να εμφανίσει ίχνη σκουριάς.
Το ανοξείδωτο ατσάλι προστατεύεται από την οξείδωση από ένα λεπτό φιλμ οξειδίου του χρωμίου που δημιουργείται στην επιφάνεια του μετάλλου. Το οξυγόνο από την ατμόσφαιρα αντιδρά με το χρώμιο που περιέχεται μέσα στο ανοξείδωτο μέταλλο και δημιουργεί αυτό το φιλμ που αποτρέπει την περαιτέρω οξείδωση σε βάθος. Ακόμα και αν κόψετε στη μέση ένα κομμάτι ανοξείδωτου ατσαλιού, το χρώμιο πάλι θα δημιουργήσει ένα λεπτό φιλμ οξειδίου στη νέα επιφάνεια που δημιουργείται μετά την κοπή.
Η σκόνη, η λάσπη, τα λίπη και τα δακτυλικά αποτυπώματα λερώνουν την επιφάνεια του ανοξείδωτου και παγιδεύουν μικρά διαβρωτικά στοιχεία στο φιλμ του οξειδίου του χρωμίου, μειώνοντας έτσι την αντι-διαβρωτική ικανότητα του ανοξείδωτου. Έτσι, είναι απαραίτητος ο καθαρισμός του ανοξείδωτου ώστε να απομακρυνθούν όλες οι διαβρωτικές βρωμιές και να αποκατασταθεί η αντι-διαβρωτική ικανότητά του. Σύμφωνα με την SSINA (Specialty Steel Industry of North America) ο σωστός καθαρισμός του ανοξείδωτου εξαρτάται από τον τύπο της βρωμιάς.
Για απλές βρωμιές χώματος και λάσπης χρησιμοποιήστε σαπούνι ή ένα απαλό απορρυπαντικό σε χλιαρό ή ζεστό νερό. Για πιο δύσκολους λεκέδες προσθέστε λίγο ξύδι. Η ελαφριά οξύτητα του ξιδιού διαλύει τα λίπη και καθαρίζει την επιφάνεια του ανοξείδωτου.
Τα δακτυλικά αποτυπώματα μένουν πάνω στο ανοξείδωτο και χαλάνε την εμφάνισή του. Καθαρίστε τα με καθαριστικό για τα τζάμια ή με σόδα (ανθρακικό νάτριο) και νερό, τρίβοντας απαλά με ένα πανί.
Για λάδια, γράσα και πιο δύσκολους λεκέδες, χρησιμοποιήστε ασετόν ή βενζίνη. Προσοχή, γιατί αν η ανοξείδωτη επιφάνεια είναι χρωματιστή (όπως τα χρωματιστά ανοξείδωτα παγούρια της Klean Kanteen) υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να χαλάσει το χρώμα.
Τα απίθανα χρωματιστά παγούρια της Klean Kanteen | www.lightgear.grΤέλος, αποφύγετε να πλένετε τα ανοξείδωτα στο πλυντήριο πιάτων όπου οι θερμοκρασίες είναι υψηλές και το απορρυπαντικό αρκετά "επιθετικό". Όλα τα ανοξείδωτα πρέπει στο τέλος να ξεβγάζονται με τρεχούμενο ζεστό νερό. Στη συνέχεια σκουπίστε τα με μια πετσέτα για να απομακρυνθούν τα άλατα του νερού που επικάθονται στην επιφάνεια. 'Ετσι βελτιώνεται η εμφάνιση του μετάλλου. Διαφορετικά, μπορείτε απλά να τα αφήσετε να στεγνώσουν σε έναν καλά αεριζόμενο χώρο.
Με τη σωστή συντήρηση ο ανοξείδωτος εξοπλισμός σας θα παραμείνει σε άριστη κατάσταση, όπως τον πρωτοαγοράσατε, έτοιμος για χρήση για πολλά ακόμα χρόνια.
Αν σας άρεσε το άρθρο παρακαλούμε πολύ κοινοποιήστε το στους φίλους σας στο Facebook, στο Twitter ή στο Google+, καθώς είναι πολύ πιθανό κάποιος από τους φίλους ή τις φίλες σας να βρει χρήσιμες τις παραπάνω πληροφορίες.
Θα χαρούμε πολύ να δούμε τα σχόλιά σας παρακάτω.
Καλησπέρα, έχω κάποιες απορίες για το ανοξείδωτο ατσάλι, έμαθα πρόσφατα ότι οι σχάρες οι σουβλεςκαι γενικά οι ψησταριές που χρησιμοποιούμε για να ψήνουμε είναι γαλβανιζε, η θερμοκρασία καίει το γαλβανι με συνέπεια να το τρώμε μέσω των ψητων.
Μπορείτε να μου πείτε αν όλα τα inox είναι κατάλληλα η πρέπει να αγοράσω συγκεκριμένο τύπο πχ 18/10
Καλημέρα,
τα ανοξείδωτα 304 (18/8) και 316 (18/10) είναι τα πλέον κατάλληλα όταν υπάρχει απευθείας επαφή με φαγητό.
Υπάρχουν και μαντεμένιες σχάρες (από χυτοσίδηρο), πιο βαριές, αλλά εξίσου καλές.
Εχω μια συλλογη μαχαιριων,πιστοποιημενα απο Ιταλια.Στη μία τους πλευρά που ηταν εκτεθειμενη,μερικα εχουν κανει κηλίδες.Πιθανον οξυδωση.Στο μεταλλο τους ειναι χτυπημενα το λογοτυπο του εργαστηριου,λεει πως ειναι ανοξειδωτο ατσαλι.Πως μπορω να τα καθαρισω με ασφαλεια; Ευχαριστω.
Καλημέρα!
Το καλύτερο είναι να επικοινωνήσετε με την εταιρία που τα κατασκεύασε για να σας δώσει συγκεκριμένες οδηγίες καθαρισμού και συντήρησης.
Τις περισσότερες φορές λίγο ζεστό νερό με ξύδι αφαιρούν τους λεκέδες στο ανοξείδωτο ατσάλι.
Όσον αφορά τα μαχαιροπίρουνα η λάμα των μαχαιριών δεν είναι ποτέ ίνοχ 18/10 όσο ακριβά και να είναι τα μαχαιροπίρουνα. Τον λόγο ακριβώς δεν τον ξέρω , Θα το διαπιστώσετε αν δοκιμάσετε με έναν μαγνήτη την λάμα του μαχαιριού την πιάνει ο μαγνήτης ενώ την λαβή δεν την πιάνει ούτε τα υπόλοιπα μαχαιροπίρουνα, εφόσον είναι βέβαια 18/10 γιατί το 18/8 το πιάνει ο μαγνήτης. Αυτός είναι ο λόγος που η λάμα ,αν βρεθεί σε λίγο υγρό περιβάλλον κάνει λεκέδες και έχει τη τάση να κάνει σκουριά. καλό πλύσιμο με σαπουνάδα λίγο τρίψιμο με μαλακό σφουγγάρι, τόσο όσο να μην κάνει γρατζουνιές, μετά πολύ καλό σκούπισμα και αποθήκευση σε μέρος που δεν έχει υγρασία και καλύτερα είναι να τα διπλώσετε σε μαλακό χαρτάκι αφής να μην έρχονται σε επαφή με το περιβάλλον. Και βέβαια να μην είναι κοντά με άλλα αντικείμενα που σκουριάζουν γιατί αυτό μεταφέρεται και κολλάει.
Έκαψα τη χύτρα μου ενώ ήταν άδεια. (Αναψα λάθς μάτι). Έχει αλλάξει χρώμα ο πάτος, είναι σκούρος μώβ-μπλε-μαύρος (ήταν πολλή ώρα αναμμένο το μάτι). Είναι επικίνδυνο να μαγειρεύω σ αυτήν; γιατί άλλαξε χρώμα και πώς επανέρχεται το χρώμα της, αν επανέρχεται;
Καλημέρα, νομίζω όλοι μας το έχουμε κάνει αυτό το λάθος! Ο καλύτερος τρόπος για να μειώσετε λίγο την μαυρίλα είναι με ξύδι και ζεστό νερό. Εναλλακτικά, κάποιοι χρησιμοποιούν και μαγειρική σόδα (σκόνη). Ακολουθήστε τις οδηγίες που αναγράφονται σε διάφορα αξιόπιστα sites, όπως εδώ. Ο χρωματισμός δεν θα φύγει αμέσως αλλά θα μειωθεί. Με τον καιρό και τη χρήση όμως ο χρωματισμός αυτός θα αρχίσει να φεύγει. Το πρόβλημα είναι περισσότερο αισθητικό. Όμως είναι πιθανό το μέταλλο να έχει υποστεί και μια μικρή παραμόρφωση λόγω των πολύ υψηλών θερμοκρασιών. Στην περίπτωση αυτή καλύτερα να μην χρησιμοποιείται πλέον ως χύτρα (δηλαδή κάτω από υψηλές πιέσεις), αλλά μόνο ως απλή κατσαρόλα.
Κάηκε ο πάτος της κατσαρολας μου καθώς ξέχασα νερό που εβραζε. Ο πάτος μαύρισε και έμεινε κάτι σαν σκόνη μέσα. Είναι επικίνδυνο για χρήση πλέον? Ευχαριστω
Γεια σας,
το καλύτερο είναι να ρωτήσετε κατευθείαν την εταιρία από την οποία αγοράσατε την κατσαρόλα.
Σας ευχαριστούμε πολύ!
Καλησπερα! Που μπορω να χρησιμοποιησω ρεταλια ανοξειδωτου χαλυβα;;;
Ρετάλια ανοξείδωτου χάλυβα θα βρείτε σε κάποιο μηχανουργείο (στράντζα, ψαλίδι, κ.λπ).
Σχεδον ολο το αρθρο είναι λάθος όπως επισης και τα σχολια . Ανοξειδοτος χάλυβάς είναι κράμα σιδηρου 70-80% περιπου με πανω απο 9-10 % χρωμιο. Δυο μεγαλες οικογενειες. Ωστενητικοι ( αντιμαγνητικοι , σειρα 300 κατα ΑiSI) και φερητικοι ( μαγνητικοι σειρα 400 κατα AISI) και dublex που έχουν ιδιοτητες και των δυο οικογενειων, Ιδιοτιτες οπως ο μαγνητισμος οφειλετε στην θερμικη επεξεργασια του κραματος στο χαλυβουργειο . Διαβάστε SITE της UTOCUMPO (ευρωπαικο χαλυβουργειο.
Αγαπητέ Μανώλη,
σε ευχαριστούμε πολύ για το αφοριστικό σου σχόλιο.
Να σε ενημερώσουμε κατ'αρχήν ότι εδώ δεν γράφουμε επιστημονικό άρθρο για δημοσίευση σε επιστημονικό συνέδριο, ούτε έχει νόημα να αναφέρουμε ωστενιτικούς, μαρτενσιτικούς ή φερριτικούς χάλυβες.
Σχετικά τώρα με το απαράδεκτο σχόλιό σου "όλο το άρθρο είναι λάθος" σου επισημαίνω ότι:
1α. Εμείς γράφουμε: "Το ανοξείδωτο ατσάλι είναι ένα κράμα σιδήρου (Fe), άνθρακα (C) και χρωμίου (Cr) όπου το χρώμιο έχει ελάχιστη περιεκτικότητα 10,5% κατά βάρος (κ.β.)"
1β. Εσύ γράφεις: "Ανοξειδοτος χάλυβάς είναι κράμα σιδηρου 70-80% περιπου με πανω απο 9-10 % χρωμιο".
Δηλαδή, το ότι δεν αναφέρουμε ότι ο ανοξείδωτος χάλυβας έχει σίδηρο 70-80% σημαίνει ότι το έχουμε γράψει λάθος; Ενοχλεί που δεν είναι 100% επιστημονικό αυτό που γράφουμε; Το ξέρουμε. Δεν θέλουμε να είναι.
Εσένα δε σε ενοχλεί όταν γράφεις "Ανοξειδοτος χάλυβάς είναι κράμα σιδηρου 70-80% περιπου"; Τι σημαίνει περίπου; Συνταγή μαγειρικής είναι ο ανοξείδωτος χάλυβας; Με το μάτι να τον υπολογίσουμε;
Αν θέλει να εμβαθύνει κάποιος στη μεταλλουργία/μεταλλογνωσία καλύτερα να απευθυνθεί σε εξειδικευμένα επιστημονικά βιβλία.
Σε διάφορα βιβλία του ΕΜΠ, θα δεις ότι ο ανοξείδωτος χάλυβας έχει διαφορετικούς ορισμούς. Άλλα μιλάνε για χρώμιο πάνω από 9%, άλλα για χρώμιο πάνω από 10%, άλλα για χρώμιο πάνω από 12% κ.λπ.
Στη συνέχεια:
2α. Εμείς γράφουμε: "Σύμφωνα με τους παρακάτω εμπειρικούς κανόνες κ.λπ κ.λπ... Γενικά, τα ανοξείδωτα ατσάλια τύπου 420 και 440 είναι μαγνητικά, ενώ τα 304 και 316 δεν είναι."
2β. Εσύ γράφεις: " Ωστενητικοι ( αντιμαγνητικοι , σειρα 300 κατα ΑiSI) και φερητικοι ( μαγνητικοι σειρα 400 κατα AISI) και dublex που έχουν ιδιοτητες και των δυο οικογενειων".
Δηλαδή ένας πελάτης μας που θέλει να ψωνίσει ένα ανοξείδωτο σκεύος θα ψάχνει στην συσκευασία να δει αν λέει ωστενιτικός ή φερριτικός χάλυβας ή θα κοιτάξει πιο εύκολα αν γράφει "Stainless Steel 304" ή "Stainless Steel 420";
Το ίδιο πράγμα λέμε, απλά εμείς το έχουμε γράψει λίγο πιο κατανοητά και απλά, με λιγότερες τεχνικές λεπτομέρειες.
Όπως βλέπεις, μιλάμε για "εμπειρικούς κανόνες" και όχι για επιστημονικούς ορισμούς. Οι περισσότεροι αναγνώστες μας θέλουν απλά και γρήγορα να μπορούν να αναγνωρίζουν 2-3 πράγματα για το ανοξείδωτο ατσάλι, όχι να δώσουν κατατακτήριες για τη σχολή Μεταλλειολόγων Μεταλλουργών στο ΕΜΠ.
3. Εσύ γράφεις: "Ιδιοτιτες οπως ο μαγνητισμος οφειλετε στην θερμικη επεξεργασια του κραματος στο χαλυβουργειο". Σε ευχαριστούμε πολύ για την ενδιαφέρουσα αυτή πληροφορία.
Σχετικά τώρα με το ότι τα σχόλια είναι λάθος, τα λάθη στα σχόλια είναι αυτών που τα γράφουν. Τα σχόλια δεν είναι δικά μας. Αλλά ακόμα και αν τα σχόλια είναι λάθος τι πειράζει; Να μην τα δημοσιεύσουμε;
Αν ένα σχόλιο έχει λάθος πληροφορίες ή είναι γεμάτο ορθογραφικά να το δημοσιεύσουμε ή όχι;
Καλύτερα να το δημοσιεύσουμε και να γίνει μια μικρή συζήτηση, γιατί έτσι μαθαίνουμε όλοι από κάτι.
Καλησπέρα,
Ήθελα να ρωτησω, εχω αγορασει καποια μαχαιροπιρουνα, απο τα οποια δεν φεύγει η ετικετα απο πανω τους, μενει η κολλα. Μου προτεινανε απο το μαγαζι να τα βουτηξω σε βενζινη, και να τα τριψω με πανακι. Θεωρειτε οτι μπορεί να τα αλλοιωσει? Ειδικά εφοσον πρόκειται για σκεύος φαγητού..
Καλημέρα, εφόσον σας το προτείνανε από το μαγαζί που τα αγοράσατε, τότε λογικά οι οδηγίες θα είναι σωστές.
Εύα βάλε σόδα με λάδι σε ένα φλιτζανάκι, άλειψε την κόλα
με το μείγμα και άφησε το για μισή ώρα, μετά απλά το σκουπίζεις!