Το ανοξείδωτο ατσάλι (ή ανοξείδωτος χάλυβας ή inox ή stainless steel) υπάρχει καθημερινά σε πολλά προϊόντα: δοχεία, μαχαίρια, κατσαρόλες, σουγιάδες, παγούρια, βίδες, εργαλεία, έπιπλα, διακοσμητικά αντικείμενα και πολλά άλλα. Η μεγάλη του αντίσταση στη διάβρωση (δεν σκουριάζει εύκολα), το χαμηλό κόστος συντήρησης και η συνεχής μείωση του κόστους παραγωγής το κάνουν αναντικατάσταστο σε πολλές εφαρμογές.

Το ανοξείδωτο ατσάλι είναι ένα κράμα σιδήρου (Fe), άνθρακα (C) και χρωμίου (Cr) όπου το χρώμιο έχει ελάχιστη περιεκτικότητα 10,5% κατά βάρος (κ.β.). Οι διαφορετικές αναλογίες των 3 αυτών συστατικών, μαζί και με άλλες προσμείξεις που μπορούν να προστεθούν (π.χ. νικέλιο (Ni), μαγγάνιο (Mn), βανάδιο (V), κ.α.) δημιουργούν τους διάφορους τύπους ανοξείδωτου ατσαλιού που έχουν διαφορετικές ιδιότητες μεταξύ τους.

Τα πιο συνηθισμένα κράματα ανοξείδωτου ατσαλιού είναι το 18/8 και το 18/10 που και τα δύο αναφέρονται ως Stainless Steel 304. Το 18/10 είναι ακόμα περισσότερο ανθεκτικό σε διαβρωτικά περιβάλλοντα (αλάτι, οξέα κ.λπ) από το 18/8 γιατί περιέχει 2% περισσότερο νικέλιο.

Η Wikipedia έχει ένα πολύ αναλυτικό λήμμα σχετικά με το ανοξείδωτο ατσάλι, που όμως ξεφεύγει από τους σκοπούς αυτού του άρθρου. Αυτό που ενδιαφέρει περισσότερο εδώ είναι τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του ανοξείδωτου ατσαλιού στα είδη εκδρομών και ταξιδιού (συνήθως σκεύη μαγειρικής, παγούρια και θερμός), πως μπορείτε να ξεχωρίσετε το ανοξείδωτο από το αλουμίνιο και πως να το καθαρίσετε και το συντηρήσετε.

 

1. Πλεονεκτήματα - Μειονεκτήματα ανοξείδωτου ατσαλιού

Οι εκδρομές στο βουνό και τη θάλασσα και όλες οι σχετικές δραστηριότητες όπως η ορειβασία, η πεζοπορία, η ποδηλασία, το καγιάκ, το ψάρεμα κ.λπ. εκθέτουν τον εξοπλισμό σας συνεχώς σε μικρές ή μεγάλες φθορές. Ειδικά στην περίπτωση μεταλλικού εξοπλισμού (κατσαρόλες, μπρίκια, παγούρια, μαχαίρια, εργαλεία, σουγιάδες κ.λπ.), το νερό και το αλάτι είναι οι 2 μεγάλοι εχθροί που οξειδώνουν το μέταλλο (δημιουργία σκουριάς) και το χαλάνε. Η χρήση ανοξείδωτου εξοπλισμού παρουσιάζει μερικά πλεονεκτήματα που μειώνουν αυτές τις φθορές, έχει όμως και μερικά μειονεκτήματα. Τα βασικότερα πλεονεκτήματα είναι:

  1. Το ανοξείδωτο ατσάλι είναι πολύ σκληρό υλικό που δεν γρατζουνιέται εύκολα σε σχέση με το αλουμίνιο ή το πλαστικό.
  2. Δεν οξειδώνεται (εκτός αν εκτεθεί σε ακραίες συνθήκες θερμοκρασίας, οξυγόνου και άλλων παραγόντων).
  3. Δεν επηρεάζεται από όξινα φαγητά και χυμούς φρούτων σε αντίθεση με το αλουμίνιο. Επομένως, ένα ανοξείδωτο παγούρι ή ένα ανοξείδωτο θερμός είναι πιο υγιεινά από τα αντίστοιχα σκεύη αλουμινίου.

 

Το ανοξείδωτο ατσάλι έχει όμως και τα παρακάτω μειονεκτήματα:

  1. Έχει υψηλότερο κόστος αγοράς από άλλα υλικά (αλουμίνιο, πλαστικό) το οποίο όμως τελικά αντισταθμίζεται από τη μεγαλύτερη διάρκεια ζωής του.
  2. Είναι πιο βαρύ και επομένως ακατάλληλο όταν ο εξοπλισμός στο σακίδιο πρέπει αυστηρά να μειωθεί γραμμάριο-γραμμάριο.
  3. Δεν διαχέει τόσο ομοιόμορφα τη θερμότητα όπως το αλουμίνιο. Στα ανοξείδωτα σκεύη μαγειρικής, αν η φλόγα είναι πιο έντονη από όσο χρειάζεται, το φαγητό μπορεί να καεί πιο εύκολα γιατί δημιουργούνται θερμές περιοχές (hot spots).

 

2. Είναι αλουμίνιο ή ανοξείδωτο ατσάλι;

Πώς μπορείτε να ξεχωρίσετε αν κάποιο αντικείμενο είναι από ανοξείδωτο ατσάλι ή αλουμίνιο; Σύμφωνα με τους παρακάτω εμπειρικούς κανόνες μπορείτε να αποκλείσετε τη μία ή την άλλη περίπτωση και να φτάσετε σε ένα όσο το δυνατόν πιο ασφαλές συμπέρασμα:

  1. Ακουμπήστε ένα μαγνήτη πάνω στην επιφάνεια του μετάλλου. Αν υπάρχει έλξη, τότε το αντικείμενο σίγουρα δεν είναι αλουμίνιο και μάλλον είναι ατσάλι ή ανοξείδωτο ατσάλι. Αν δεν υπάρχει έλξη, δεν μπορείτε να γνωρίζετε σίγουρα από τι υλικό είναι το αντικείμενο. Αυτό συμβαίνει γιατί κάποια ανοξείδωτα ατσάλια είναι μαγνητικά και κάποια όχι, σίγουρα όμως το αλουμίνιο δεν είναι.
  2. Ελέγξτε προσεκτικά το αντικείμενο για ίχνη σκουριάς. Το αλουμίνιο δεν σκουριάζει, αλλά το ατσάλι ή ακόμα και το ανοξείδωτο ατσάλι μπορεί να παρουσιάσει ίχνη σκουριάς αν εκτεθεί σε ακραίες συνθήκες. Επομένως, αν υπάρχει σκουριά τότε το αντικείμενο είναι από ατσάλι (πιο πιθανό) ή ανοξείδωτο ατσάλι (λιγότερο πιθανό).
  3. Το αλουμίνιο είναι λίγο πιο ζεστό στην αφή από το ανοξείδωτο ατσάλι.
  4. Το ανοξείδωτο ατσάλι που έχει νικέλιο (π.χ. το 18/8 ή το 18/10) είναι μερικές φορές μαγνητικό. Συνήθως όσο πιο πολύ νικέλιο υπάρχει στο κράμα τόσο λιγότερο μαγνητικό είναι το ανοξείδωτο ατσάλι.
  5. Γενικά, τα ανοξείδωτα ατσάλια τύπου 420 και 440 είναι μαγνητικά, ενώ τα 304 και 316 δεν είναι. Ο ναυτικός και θαλάσσιος εξοπλισμός επομένως, που είναι σχεδόν πάντα κατασκευασμένος από 316, δεν μαγνητίζεται.

Ανοξείδωτο Σετ Μαγειρέματος Primus Campfire | www.lightgear.gr

Ανοξείδωτο Σετ Μαγειρέματος Primus Campfire | lightgear.gr

3. Καθαρισμός - Συντήρηση ανοξείδωτου ατσαλιού

Πολύ πιθανόν να έχετε δει ίχνη σκουριάς στη λάμα του μαχαιριού σας, στις βίδες που στερεώνουν το χερούλι πάνω στο μπρίκι, στο πολυεργαλείο σας, στον πάτο μιας κατσαρόλας ή σε ένα τηγάνι. Παρόλο που το υλικό μπορεί να είναι από ανοξείδωτο ατσάλι, αν εκτεθεί σε έντονα διαβρωτικές συνθήκες και δε συντηρηθεί σωστά, μπορεί να εμφανίσει ίχνη σκουριάς. Τα ίχνη της σκουριάς είναι καφέ κηλίδες και μικρά ή μεγάλα στίγματα.

Το ανοξείδωτο ατσάλι προστατεύεται από την οξείδωση από ένα λεπτό φιλμ οξειδίου του χρωμίου που δημιουργείται στην επιφάνεια του μετάλλου. Το οξυγόνο από την ατμόσφαιρα αντιδρά με το χρώμιο που περιέχεται μέσα στο ανοξείδωτο μέταλλο και δημιουργεί αυτό το φιλμ που αποτρέπει την περαιτέρω οξείδωση σε βάθος. Ακόμα και αν κόψετε στη μέση ένα κομμάτι ανοξείδωτου ατσαλιού, το χρώμιο πάλι θα δημιουργήσει ένα λεπτό φιλμ οξειδίου στη νέα επιφάνεια που δημιουργείται μετά την κοπή.

Η σκόνη, η λάσπη, τα λίπη και τα δακτυλικά αποτυπώματα λερώνουν τις inox επιφάνειες και παγιδεύουν μικρά διαβρωτικά στοιχεία στο φιλμ του οξειδίου του χρωμίου, μειώνοντας έτσι την αντι-διαβρωτική ικανότητα του ανοξείδωτου. Έτσι, είναι απαραίτητος ο καθαρισμός του ανοξείδωτου ώστε να απομακρυνθούν όλες οι διαβρωτικές βρομιές και να αποκατασταθεί η αντι-διαβρωτική ικανότητά του. Σύμφωνα με την SSINA (Specialty Steel Industry of North America) ο σωστός καθαρισμός του ανοξείδωτου εξαρτάται από τον τύπο της βρωμιάς.

Για απλές βρομιές χώματος και λάσπης χρησιμοποιήστε σαπούνι ή ένα απαλό απορρυπαντικό σε χλιαρό ή ζεστό νερό. Για πιο δύσκολους λεκέδες προσθέστε λίγο ξύδι. Η ελαφριά οξύτητα του ξιδιού διαλύει τα λίπη και καθαρίζει την επιφάνεια του ανοξείδωτου. Το ξύδι, παρόλο που χημικά κατατάσσεται στα ασθενή οξέα, είναι θαυματουργό όσον αφορά τις καθαριστικές του ιδιότητες, ενώ είναι και απόλυτα φιλικό στο περιβάλλον.

Τα δακτυλικά αποτυπώματα μένουν πάνω στο ανοξείδωτο και χαλάνε την εμφάνισή του. Καθαρίστε τα με καθαριστικό για τα τζάμια ή με σόδα (ανθρακικό νάτριο) και νερό, τρίβοντας απαλά με ένα πανί.

Για λάδια, γράσα και πιο δύσκολους λεκέδες, χρησιμοποιήστε ασετόν ή βενζίνη. Προσοχή, γιατί αν η inox επιφάνεια είναι χρωματιστή (όπως τα ανοξείδωτα παγούρια και θερμός της Klean Kanteen) υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να χαλάσει το χρώμα.

 

Τα απίθανα χρωματιστά παγούρια της Klean Kanteen | www.lightgear.gr

Τα απίθανα ανοξείδωτα παγούρια, θερμός, ποτήρια και φαγητοδοχεία της Klean Kanteen | lightgear.gr

 

Τέλος, αποφύγετε να πλένετε τα ανοξείδωτα στο πλυντήριο πιάτων όπου οι θερμοκρασίες είναι υψηλές και το απορρυπαντικό αρκετά "επιθετικό". Όλα τα ανοξείδωτα πρέπει στο τέλος να ξεβγάζονται με τρεχούμενο ζεστό νερό.Στη συνέχεια σκουπίστε τα με μια πετσέτα για να απομακρυνθούν τα άλατα του νερού που επικάθονται στην επιφάνεια. Έτσι, βελτιώνεται η εμφάνιση του μετάλλου. Διαφορετικά, μπορείτε απλά να τα αφήσετε να στεγνώσουν σε έναν καλά αεριζόμενο χώρο.

Με τη σωστή συντήρηση ο ανοξείδωτος εξοπλισμός σας θα παραμείνει σε άριστη κατάσταση, όπως τον πρωτοαγοράσατε, έτοιμος για χρήση για πολλά ακόμα χρόνια.

Αν σας άρεσε το άρθρο παρακαλούμε πολύ κοινοποιήστε το στους φίλους σας στο Facebook στο Twitter καθώς είναι πολύ πιθανό κάποιος από τους φίλους ή τις φίλες σας να βρει χρήσιμες τις παραπάνω πληροφορίες.

Θα χαρούμε πολύ να δούμε τα σχόλιά σας παρακάτω.